Bullying: η εκπαιδευτική διαδικασία και η στάση των γονέων

25 Σεπ 2023

Bullying: η εκπαιδευτική διαδικασία και η στάση των γονέων

Ο σχολικός εκφοβισμός, ή αλλιώς bullying όπως είναι ο όρος στα Αγγλικά, είναι ένα φαινόμενο που έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις στις μέρες μας. Παλιότερα μιλούσαμε για τη βία στα σχολεία των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου. Το πρόβλημα φάνταζε μακρινό. Τα τελευταία χρόνια όμως χτύπησε και τη δική μας πόρτα. Τα περιστατικά βίας, σωματικής και ψυχικής, στα ελληνικά σχολεία έχουν αυξηθεί δραματικά… Το bullying, η εκπαιδευτική διαδικασία και η στάση των γονέων.

Η έκφραση της βίας εμφανίζεται με τις μορφές:

της σωματικής βίας (χτυπήματα, λακτίσματα, σπρωξίματα, τσιμπήματα, κακοποίηση κάθε είδους, καταστροφή προσωπικών αντικειμένων)

της λεκτικής βίας (προσβολές, πειράγματα, κοροϊδίες, σαρκασμός, ειρωνεία, απειλές, παρατσούκλια, εκφοβισμός, ομοφοβικά σχόλια, ρατσιστικά σχόλια)

της κοινωνικής βίας (διάδοση ψευδών φημών, κουτσομπολιά, άσχημες φάρσες, καταστροφή της κοινωνικής υπόληψης ή της κοινωνικής αποδοχής κάποιου, ενθάρρυνση των άλλων να απομονώσουν κοινωνικά κάποιον=κοινωνικό αποκλεισμό)

της συναισθηματικής (ψυχολογικής) βίας (σκόπιμη χρήση λέξεων ή πράξεων που είναι δυνατόν να προκαλέσουν ψυχολογικό πρόβλημα και περιλαμβάνει ταπείνωση, χειραγώγηση, καταδίωξη κι εκφοβισμό)

της σεξουαλικής βίας (ανεπιθύμητο άγγιγμα, λεκτική παρενόχληση, προσβλητικά μηνύματα, γράμματα κ.ά.)

της ηλεκτρονικής βίας (= εκφοβισμός μέσω κινητού τηλεφώνου ή μέσω Διαδικτύου. Εμφανίζεται σε chat rooms, σε δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης, μέσω ηλεκτρονικών μηνυμάτων και μέσω SMS στο κινητό τηλέφωνο. Η πλοήγηση στο Διαδίκτυο είναι δυνατό να ενέχει πολλούς κινδύνους, να προσβάλλει, να σοκάρει, να βλάψει. Περιλαμβάνει: ηλεκτρονικό ψάρεμα και εκφοβισμό, σεξουαλική παρενόχληση, παιδοφιλία και παιδική πορνογραφία, παραβίαση προσωπικών δεδομένων, φαινόμενα εξάρτησης από διαδικτυακά παιχνίδια, φαινόμενα ρατσισμού και ξενοφοβίας, προτροπή σε αυτοκτονίες).

Τα παιδιά θύματα…

Έχουν περισσότερες πιθανότητες να υποφέρουν από κατάθλιψη και άγχος και μερικά από τα συμπτώματα που αναγράφονται παρακάτω, μπορεί να εξακολουθήσουν να υπάρχουν μέχρι την ενηλικίωση:

Έχουν συχνά τάσεις αυτοκτονίας που μπορεί να συνεχίσουν και μέχρι την ενηλικίωση. Σε μία μελέτη, οι ενήλικες που υπήρξαν θύματα σχολικού εκφοβισμού ήταν 3 φορές πιο πιθανόν να κάνουν σκέψεις για αυτοκτονία.

Είναι πιο πιθανόν να παρουσιάσουν σωματικά συμπτώματα που περιλαμβάνουν, πονοκέφαλους ημικρανίες, δερματικά προβλήματα ( π.χ. δερματίτιδες), έλκος, τρέμουλο, κρίσεις πανικού κ.α..

Σχετική έρευνα έδειξε ότι τα θύματα σχολικού εκφοβισμού – δημοτικής ηλικίας– είχαν τις διπλάσιες πιθανότητες να εμφανίσουν ψυχωτικά συμπτώματα στην εφηβεία.

Είναι πιο πιθανό να παραπονιούνται για την υγεία τους. Σε μία μελέτη, η θυματοποίηση σχετίστηκε με την κατάσταση υγείας χρόνια αργότερα.

Μείωση της σχολικής απόδοσης και παρουσίας στο σχολείο, όπως και αυξημένες πιθανότητες να παρατήσουν εντελώς το σχολείο.

Έχουν περισσότερες πιθανότητες να αντιδράσουν με εξαιρετικά βίαιο τρόπο. Σε 12 από τα 15 περιστατικά στη δεκαετία του 1990, όπου μαθητές έριξαν πυρά στο σχολείο τους, οι σκοπευτές ήταν θύματα σχολικού εκφοβισμού.

Έχουν αυξημένο αίσθημα θλίψης και μοναξιάς.

Παρουσιάζουν αλλαγές στον ύπνο και στις διατροφικές συνήθειες.

Έχουν απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες.

Τα παιδιά θύτες…

‘Έχουν αυξημένες πιθανότητες κατάχρησης αλκοόλ και άλλων ναρκωτικών κατά την περίοδο της εφηβείας καθώς και ως ενήλικες.

Είναι πιο πιθανό να εμπλακούν σε καυγάδες, σε βανδαλισμούς και να παρατήσουν το σχολείο.

Είναι πιο πιθανό να ασκήσουν πρόωρη σεξουαλική δραστηριότητα.

Είναι πιο πιθανό να έχουν προβλήματα με τον νόμο όταν ενηλικιωθούν.

Πως μπορεί να βοηθήσει το σχολείο και η οικογένεια;

ΣΧΟΛΕΙΟ:

Σε κάθε περίπτωση το σχολείο πρέπει να αποφασίσει ότι θα ασχοληθεί με το θέμα. Κατ’ αρχήν χρειάζεται να διαμορφωθεί καλό σχολικό κλίμα και επικοινωνία μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών.

Καταλυτικός είναι ο ρόλος του διευθυντή, ο οποίος εμπνέει με το παράδειγμά του και εγγυάται τη σωστή λειτουργία του σχολείου. Ο διευθυντής θα πρέπει να βρίσκεται κοντά στους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές και να ακούει συχνά τις απόψεις τους. Από την αρχή της σχολικής χρονιάς είναι ανάγκη να τεθούν ξεκάθαροι κανόνες και όρια και να υπάρχει ενιαία αντιμετώπιση από το Σύλλογο Διδασκόντων. Οι κανόνες αυτοί θα προβλέπουν μεταξύ άλλων και βασικούς τρόπους διαχείρισης βίαιων συμπεριφορών.

Κρίνεται σκόπιμο σε κάθε σχολική μονάδα να υπάρχουν εκπαιδευτικοί , οι οποίοι έχοντας λάβει την κατάλληλη εκπαίδευση, θα λειτουργούν ως διαμεσολαβητές μεταξύ των μαθητών που έχουν εμπλακεί σε φαινόμενα βίας. Πρέπει να δημιουργηθεί μεταξύ γονέων και εκπαιδευτικών ένας δίαυλος επικοινωνίας τέτοιος ώστε να μπορούν να συζητούν τα θέματα αυτά και να καταθέτουν τους προβληματισμούς τους.

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ:

Εφόσον αντιληφθούμε ότι ένα παιδί είναι θύμα εκφοβισμού και βίας από συμμαθητές του στο σχολείο, πρέπει να αποφύγουμε παρορμητικές αντιδράσεις και να αντιμετωπίσουμε όσο το δυνατόν πιο ψύχραιμα την κατάσταση.

Τι πρέπει να κάνουμε;

να συζητήσουμε αναλυτικά με το παιδί για τα γεγονότα και τις συμπεριφορές που το ενοχλούν

να το διαβεβαιώσουμε ότι «δεν φέρει καμία ευθύνη το ίδιο για ό,τι συνέβη»

να το ευχαριστήσουμε και να το επιβραβεύσουμε που είχε το θάρρος και μίλησε στους γονείς του για αυτό που του συνέβη

να του υπενθυμίσουμε ότι είμαστε κοντά του, προκειμένου να το φροντίσουμε και να το διαφυλάξουμε από επόμενους κινδύνους

να του εμπνεύσουμε το αίσθημα, ότι μπορεί και πρέπει να αντιδράσει, να μη σιωπά, ώστε να εμποδίσει την επανάληψη τέτοιων συμπεριφορών

να προτείνουμε στο παιδί πρακτικούς τρόπους για την αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων και να συζητήσουμε μαζί του, ή ακόμη κάνοντας και role playing, προκειμένου να μπεί στη διαδικασία να σκεφτεί και το ίδιο διάφορα σενάρια αντιμετώπισης μελλοντικά ανάλογων καταστάσεων