Διαφοροποιημένη διδασκαλία

26 Σεπ 2023

Διαφοροποιημένη διδασκαλία

Η ανάπτυξη των επιστημών της Αγωγής και της Ψυχολογίας, παράλληλα με τις επιταγές μιας συνεχώς μεταβαλλόμενης κοινωνίας που αναδεικνύει τη διαφορετικότητα, οδηγεί βαθμιαία στην υιοθέτηση μια νέας φιλοσοφίας για την εκπαίδευση που ορίζει διαφορετικά το ρόλο του δασκάλου, όπως και του μαθητή, και θέτει σε νέες βάσεις τη μαθησιακή διαδικασία.

Παράλληλα, η ερευνητική δραστηριότητα και η εφαρμογή των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση, τις δύο τελευταίες δεκαετίες, καθιστούν επιτακτική την ανάγκη της χρήσης διαφορετικών τρόπων προσέγγισης των μαθητών στην εκπαιδευτική πράξη, μια διαφοροποιημένη διδασκαλία.

Αυτή τη νέα προσδοκία εκπληρώνει στην πράξη η διαφοροποίηση, η οποία έρχεται να αντικαταστήσει τις παραδοσιακές γνωσιοκεντρικές διδασκαλίες και να αντικρύσει την εκπαιδευτική πράξη με τα μάτια του μαθητή.

Η διαφοροποιημένη διδασκαλία αποτελεί μια φιλοσοφία, έναν τρόπο σκέψης που βρίσκει την πρακτική της εφαρμογή κατά την εκπαιδευτική πράξη. Ως άξονας τίθεται το παιδί ως διαφοροποιημένη μονάδα, κοινή αποδοχή ότι τα παιδιά διαφέρουν μεταξύ τους.

Ο εκπαιδευτικός – με ένα καλά οργανωμένο σχέδιο δράσης- οφείλει να ανταποκρίνεται στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του μαθητή και τα ενδιαφέροντά του, προσαρμόζοντας τη διδασκαλία στο μαθητή και όχι το μαθητή στη διδασκαλία.

Όπως όλοι οι άνθρωποι, έτσι και τα παιδιά, έχουν πολλές ομοιότητες, μοιράζονται πολλά κοινά πράγματα και κοινές εμπειρίες. Η διαφορετικότητα όμως του καθενός είναι αυτή που τον ξεχωρίζει και τον καθιστά μοναδική προσωπικότητα.

Σε μια τάξη, υπάρχει λοιπόν, ένα σύνολο διαφορετικών προσωπικοτήτων, διαφορετικών ατόμων που το καθένα ξεχωριστά έχει το δικαίωμα να αντιμετωπίζεται ως τέτοιο. Και ακριβώς σε αυτές τις διαφορές μπορεί να βασιστεί μια διαφορετική διδασκαλία, ώστε να κάνει τη διαδικασία της μάθησης περισσότερο ενδιαφέρουσα αλλά και περισσότερο αποτελεσματική.

Κατά τη διαδικασία της διαφοροποίησης ο εκπαιδευτικός φροντίζει για την επίτευξη των προτύπων-στόχων του γενικού εκπαιδευτικού συστήματος σπουδών προσαρμόζοντάς το στον κάθε μαθητή. Με αυτό τον τρόπο οδηγεί τον μαθητή στην κατάκτηση της γνώσης μέσα από διαφορετικούς δρόμους.

Χαρακτηριστικά διαφοροποιημένης διδασκαλίας

Η διαφοροποιημένη διδασκαλία θα πρέπει:

• να κινητοποιεί τους μαθητές να καταβάλλουν το μέγιστο των δυνατοτήτων τους λαμβάνοντας υπόψη τις ατομικές διαφορές όλων ανεξαιρέτως των μαθητών

• να επικεντρώνεται σε βασικές γνώσεις

• να είναι ευέλικτη και να έχει ποικιλία δραστηριοτήτων: οι μαθητές θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να επιλέγουν τον τρόπο που θα προσεγγίσουν ένα γνωστικό αντικείμενο αλλά και τον τρόπο που θα αξιολογηθούν σε ό,τι έχουν μάθει

• να μη προσεγγίζει τη γνώση επιφανειακά ώστε οι μαθητές να ενεργοποιούνται και αναλαμβάνουν ενεργητικό ρόλο.

Η διαφοροποιημένη διδασκαλία μπορεί να περιλαμβάνει προσαρμογές στα παρακάτω επίπεδα:

Διαφοροποίηση διδακτικών στόχων και γνωστικού περιεχομένου: Οι μαθητές που παρουσιάζουν μικρές δυσκολίες στη μάθηση ίσως χρειαστεί να εφαρμόσουν τους βασικότερους μαθησιακούς στόχους του προγράμματος. Για τους μαθητές με αυξημένες μαθησιακές ανάγκες θα χρειαστεί μια μεγαλύτερη τροποποίηση στόχων με έμφαση σε γνώσεις και δεξιότητες πρωιμότερων σταδίων.

Από την άλλη πλευρά, στους χαρισματικούς μαθητές πρέπει να δίνεται η δυνατότητα εμπλουτισμού του προγράμματος με πρόσθετες δραστηριότητες και ερευνητικές εργασίες οι οποίες θα τους παρέχουν ευκαιρίες για περισσότερη δημιουργικότητα, ανεξαρτησία και υπευθυνότητα.

Διαφοροποίηση της διδακτικής προσέγγισης: Οι εκπαιδευτικοί για να εφαρμόσουν ένα διαφοροποιημένο πρόγραμμα, έτσι ώστε να ωφελούνται οι μαθητές, χρειάζονται ένα ευρύ φάσμα διδακτικών στρατηγικών.

Πιο συγκεκριμένα ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να:

προγραμματίζει τη διδασκαλία θέτοντας ρεαλιστικούς στόχους και πρόσθετες δραστηριότητες για τα διαφορετικά επίπεδα των μαθητών
προσελκύει και διατηρεί την προσοχή και το ενδιαφέρον των μαθητών
εκμεταλλεύεται τις νέες τεχνολογίες και τα πολυμέσα
προσαρμόζει το ρυθμό μάθησης απλοποιώντας την ύλη και τις εργασίες
δίνει επαρκή χρόνο στους μαθητές να σκεφτούν και να ανταποκριθούν
οργανώνει ομάδες μαθητών και τους ενθαρρύνει να συνεργάζονται και να αλληλοβοηθιούνται
εκτιμά και υπολογίζει ακόμη και τα μικρά βήματα προόδου.

Διαφοροποίηση μαθησιακού περιβάλλοντος και μαθητικού δυναμικού : Προκειμένου να στεφθεί με επιτυχία ένα πρόγραμμα θα πρέπει να εξασφαλίζονται παράγοντες όπως οι καλές συνθήκες μάθησης, η οργάνωση του μαθησιακού περιβάλλοντος, η διαχείριση του διαθέσιμου χρόνου και εξοπλισμού, η αξιοποίηση των μαθητών και του προσωπικού.

Τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες ωφελούνται ιδιαίτερα όταν εξασφαλίζεται:

οργανωμένο μαθησιακό περιβάλλον με παγιωμένες διαδικασίες και κανόνες
οργανωμένες αίθουσες ή εργαστήρια, προσαρμοσμένος εξοπλισμός, καλή προσβασιμότητα, οπτική επαφή με τον εκπαιδευτικό και τον πίνακα, αποφυγή εξωτερικών ερεθισμάτων που προκαλούν διάσπαση προσοχής
κλίμα αποδοχής και αλληλοβοήθειας

Διαφοροποίηση μαθησιακών δραστηριοτήτων και διδακτικού υλικού : Οι δραστηριότητες και το διδακτικό υλικό που χρησιμοποιούνται στην τάξη θα πρέπει να συμβαδίζουν με το γνωστικό και αναγνωστικό επίπεδο του μαθητή, να συνάδουν με την ηλικία, τα ενδιαφέροντα και τις εμπειρίες του. Για να επωφελούνται οι μαθητές θα πρέπει ο εκπαιδευτικός να:

σχεδιάζει δραστηριότητες κλιμακούμενης δυσκολίας
ενσωματώνει στο πρόγραμμα πρόσθετες γνώσεις και δεξιότητες που είναι αναγκαίες για τα παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες
δίνει ξεκάθαρες οδηγίες κι ελέγχει την κατανόηση οδηγιών και εργασιών
ενθαρρύνει τους μαθητές να ζητούν διευκρινήσεις και βοήθεια
συντομεύει αναγνωστικό υλικό, υπογραμμίζει κύρια σημεία, απλοποιεί σχέδια και διαγράμματα
προσθέτει εικόνες, σκίτσα, σχεδιαγράμματα στο διδακτικό υλικό

Διαφοροποίηση αξιολόγησης μαθητή και προγράμματος : Ο σκοπός της αξιολόγησης θα πρέπει να λειτουργεί ανατροφοδοτικά για τους μαθητές και ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να ενισχύει και να επιβραβεύει την προσπάθεια, τη συμμετοχή, τη στάση των παιδιών και όχι μόνο τις επιδόσεις του. Γενικότερα οι μαθητές ωφελούνται κατά περίπτωση όταν ο εκπαιδευτικός:

ελέγχει και τους επιβραβεύει με σταθερότητα
επιτρέπει μικρά διαλείμματα κατά την προσπάθεια
αλλάζει την παρουσίαση ή τη διαμόρφωση ερωτήσεων και δοκιμασιών με προφορική διατύπωση, με εικονογράφηση, απλούστερη τυπολογία ασκήσεων κ.α.
εφαρμόζει εναλλακτικούς τρόπους αξιολόγησης προόδου και επίδοσης με παρατήρηση, προφορικές παρουσιάσεις, χρήση υπολογιστή, ομαδικές εργασίες κ.α.

Η αίθουσα διδασκαλίας είναι ένας χώρος όπου αφιερώνουμε μεγάλο μέρος της ζωής μας. Ποτέ μια μέρα δεν είναι ίδια με την προηγούμενη!

«Ο ιδανικός δάσκαλος είναι εκείνος που γίνεται γέφυρα για να περάσει αντίπερα ο μαθητής του κι όταν πια του έχει διευκολύνει το πέρασμα, αφήνεται χαρούμενα να γκρεμιστεί, ενθαρρύνοντας το μαθητή του να φτιάξει δικές του γέφυρες».
Νίκος Καζαντζάκης

Αν βρήκες χρήσιμο το άρθρο αυτό, τοτέ μπορεί να σε ενδιαφέρει κι αυτό ΕΔΩ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ Μ.Ε. “ΕΡΕΙΣΜΑ”