Δασκαλοκεντρική VS Μαθητοκεντρική εκπαίδευση

25 Σεπ 2023

Δασκαλοκεντρική VS Μαθητοκεντρική εκπαίδευση

Ο Πλάτωνας ανέφερε ότι «Η παιδεία είναι ο δεύτερος ήλιος για τους ανθρώπους», αποτυπώνοντας έτσι με ακρίβεια τον ουσιαστικό ρόλο της εκπαίδευσης για την ανάπτυξη του ανθρώπινου νου, την καλλιέργεια της ψυχής και τη συναισθηματική ωρίμανση των παιδιών και κατοπινών ενηλίκων.

Ανά χρονικές περιόδους, πολλές μέθοδοι διδασκαλίας εμφανίστηκαν ως αρωγοί του εκπαιδευτικού έργου, με σημαντικότερες τη δασκαλοκεντρική και την μαθητοκεντρική, έκαστη εκ των οποίων έχει αναντίρρητα πλεονεκτήματα αλλά και ουσιαστικά μειονεκτήματα. Δασκαλοκεντρική VS Μαθητοκεντρική εκπαίδευση…

Τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα της δασκαλοκεντρικής διδασκαλίας:

ιδιαίτερα χαμηλό κόστος
δυνατότητα παροχής εκπαίδευσης σε όλα τα κοινωνικά στρώματα
μικρές απαιτήσεις σε χρόνο και υλικά
ενδείκνυται για ταυτόχρονη διδασκαλία πολυπληθών ομάδων, με τον δάσκαλο σε ρόλο ειδικού να αποσαφηνίζει δύσκολες έννοιες
δεδομένης της απλοϊκότητας της εφαρμογής της, καθίσταται εύκολα εφαρμόσιμη σε όλες τις ομάδες διδασκαλίας
δεν απαιτεί ιδιαίτερη οργάνωση, μειώνοντας ουσιαστικά τον χρόνο προετοιμασίας από πλευράς εκπαιδευτικού
ενισχύει την αυτοπεποίθηση και σιγουριά του εκπαιδευτικού, ο οποίος προσλαμβάνει το ρόλο «του ειδικού» περιορίζοντας στο ελάχιστο τις πιθανότητες να ανακύψουν απρόβλεπτες καταστάσεις
συμβάλει στη μετάδοση της γνώσης από γενιά σε γενιά.

Πριν τρεις χιλιετίες ο Πλούταρχος έλεγε πως «ο νους δεν είναι σκεύος για να το γεμίζουμε αλλά φωτιά να την ανάβουμε».

Η δασκαλοκεντρική διδασκαλία εμφανίζει, ωστόσο και πολλά μειονεκτήματα:

η έλλειψη ενεργούς συμμετοχής των μαθητών στη μαθησιακή διαδικασία
οι εκπαιδευτικές προσλαμβάνουσες του μαθητή περιορίζονται στην ανάγνωση του βιβλίου και την παράδοση του εκπαιδευτικού, καταδικάζοντάς τον σε παθητική ακρόαση, αναντίρρητη υπακοή και υποτελή εξάρτηση
δεν προάγονται ο ουσιαστικός διάλογος, η κριτική σκέψη, η αυτενέργεια
περιορίζεται στο ελάχιστο η συνεργατικότητα και η επικοινωνία μεταξύ των μαθητών
η ελεύθερη επικοινωνία, η ανταλλαγή απόψεων, η συνεργασία, η συζήτηση με επιχειρήματα δεν προκρίνονται ως θεμελιώδεις πυλώνες της δασκαλοκεντρικής διαδικασίας
έχει περιορισμένη αποτελεσματικότητα στη μετάδοση της γνώσης, προάγοντας τη μονόδρομη επικοινωνία εκπαιδευτικού και μαθητών, με τον εκπαιδευτικό να είναι “ο πομπός” και τους μαθητές “οι δέκτες” των γνώσεων
η διδακτέα ύλη προκειμένου να «χωρέσει» σε εκπαιδευτικές ώρες «τεμαχίζεται» συνήθως ποσοτικά, χάνεται η συνέχεια της γνώσης και αποσυνδέεται το μέρος από το σύνολο
ο μαθητής αποκτά μεμονωμένες γνώσεις χωρίς να δύναται να διαμορφώσει μια συνολική άποψη για το αντικείμενο διδασκαλίας
το άγχος της καλής επίδοσης υπερτερεί ουσιαστικά της αναγκαιότητας για απόκτηση σφαιρικής γνώσης και διεύρυνσης του νου
η εν λόγω μέθοδος διδασκαλίας ευνοεί κυρίως τους αποκαλούμενους «καλούς» μαθητές, οι οποίοι μονοπωλούν το διδακτικό χρόνο, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι μαθητές να έχουν περιορισμένη συμμετοχή
υστερεί ουσιαστικά έναντι της βιωματικής μάθησης όσον αφορά στην αποτελεσματικότητά της, καθώς δεν συνδέει άμεσα τη θεωρία με την πρακτική εφαρμογή της και, κατά συνέπεια, οι μαθητές δεν μετουσιώνουν στη ζωή τους την προσφερόμενη γνώση.

Στον αντίποδα της δασκαλοκεντρικής, βρίσκεται η μαθητοκεντρική προσέγγιση διδασκαλίας, η οποία εμφανίζει πολλά πλεονεκτήματα:

η ενεργός εμπλοκή και συμμετοχή του μαθητή στη μάθησή του
η προαγωγή της υπευθυνότητας του μαθητή με τον εκπαιδευτικό να είναι αρωγός και πηγή πληροφοριών, της έρευνας, της ενεργητικότητας του μαθητή στη σχεδίαση του διδακτικού υλικού
δίνει έμφαση στη δημιουργική έκφραση
αφήνει περιθώριο στο μαθητή να αναλάβει πρωτοβουλίες και να επιλύει προβλήματα
ενθαρρύνει την ομαδική εργασία
ωθεί τους μαθητές να μιλούν ελεύθερα, εκφράζοντας τα συναισθήματα τους και υποστηρίζοντας διαφορετικές απόψεις, χωρίς να αισθάνονται ότι έχουν άδικο ή ότι δίνουν λανθασμένες απαντήσεις
προσδίδει ισοδύναμη έμφαση στη γνωστική και συναισθηματική ανάπτυξη του μαθητή προωθώντας το μοντέλο του μαθητή – ερευνητή που αναζητά πληροφορίες από μια πληθώρα πηγών και σταδιακά οικοδομεί τη γνώση του
προωθεί την εργασία σε άμεση επαφή (hands-on mode) με τον φυσικό κόσμο
την εκμάθηση ενός αντικειμένου ακριβώς τη στιγμή που χρειάζεται για την επίλυση ενός προβλήματος ή την ολοκλήρωση ενός έργου, αντί μέσω μιας καθορισμένης εκπαιδευτικής διαδικασίας (preset curriculum sequence)
τη μάθηση σε ένα διεπιστημονικό (interdisciplinary) περιβάλλον, αντί του διαχωρισμού των θεμάτων σε άλλα επιμέρους
την εξέταση ενός προβλήματος σε βάθος, αντί της τεχνητής εξαντλητικής κάλυψης πολλών ετερόκλητων θεμάτων
τη σμίλευση της γνώσης αντί της απλής αποστήθισης γεγονότων που εξιστορήθηκαν από κάποιους ειδικούς
την απασχόληση με έργα και προβλήματα ουσιαστικού ενδιαφέροντος για τον μαθητή ή μία ομάδα μαθητών, αντί της μάθησης όλων όσα οι συνομήλικοι αναμένεται να μάθουν στη συγκεκριμένη περίοδο
επιτρέπει τη μεγαλύτερη συσχέτιση της μάθησης με τα πραγματικά προβλήματα και καταστάσεις που οι μαθητές θα κληθούν να αντιμετωπίσουν στο εργασιακό τους περιβάλλον, προωθώντας τη βιωματική μετουσίωση των γνωστικών ερεθισμάτων και την αποστασιοποίησή τους από την έννοια της «σχολικής ύλης»
η εκτίμηση της επίδοσης κάποιου βασίζεται σε πραγματικά έργα αντί τεχνητών εξετάσεων καθώς και στην αξιοποίηση πραγματικών εργαλείων που χρησιμοποιούνται στο περιβάλλον απασχόλησης, αντί των υπέραπλουστευμένων τεχνικών των ακαδημαϊκών συγγραμμάτων
βοηθά το μαθητή να δει τον εαυτό του ως μέτοχο της μαθησιακής διαδικασίας, αυξάνοντας την αυτοπεποίθησή του, συντελώντας ουσιαστικά στη διατήρηση της ψυχικής του υγείας, καθώς περιορίζεται το άγχος του που προκαλείται από τη συνύπαρξη με τον εκπαιδευτικό «πανταγνώστη και κριτή» της επίδοσής του
βοηθάει στην ένταξη και ενσωμάτωση παιδιών με ειδικές ανάγκες ή παιδιών με διαφορετική εθνική προέλευση καθώς δίνεται έμφαση στην αναγκαιότητα για διαφορετικότητα και την ουσιαστική αξιοποίησή της στο πλαίσιο της μαθησιακής διαδικασίας.

Εκτός από πλεονεκτήματα, η μαθητοκεντρική προσέγγιση διδασκαλίας εμφανίζει και ορισμένες δυσκολίες κατά την εφαρμογή της:

η δυσκολία οργάνωσής της, καθώς απαιτεί περισσότερο χρόνο για την προετοιμασία της και καλύτερη υλικοτεχνική υποδομή (αναδιαμορφωμένες αίθουσες, Η/Υ κ.ά.)
Ο εκπαιδευτικός πρέπει να είναι ευέλικτος και ικανός να διευθετεί καταστάσεις, οι οποίες εκ των προτέρων δεν είναι δυνατόν να έχουν προβλεφθεί
ο εκπαιδευτικός πρέπει να διακατέχεται από αίσθηση του χιούμορ και να αγαπά αυτό που κάνει, να ενημερώνεται για τα «διδασκαλικά» δρώμενα και να επιθυμεί να πάρει το ρίσκο που χρειάζεται, διατηρώντας ωστόσο τον έλεγχο της συνολικής διαδικασίας προκειμένου να εξυπηρετήσει τη διαπροσωπική επικοινωνία
το αντικείμενο υπό διδασκαλία μπορεί να χαρακτηριστεί βαρετό, ανούσιο από τους μαθητές ή/και χειρότερα να διαταραχθεί η τάξη.

«Υπάρχουν εκατοντάδες τρόποι επιτυχίας και πάρα πολλές διαφορετικές ικανότητες που θα μας βοηθήσουν να φτάσουμε σε αυτήν».
Gardner H.

Η επιλογή της μεθόδου διδασκαλίας πραγματοποιείται ανάλογα με τη σύνθεση της τάξης, τις δυνατότητες των μαθητών, τις δυνατότητες του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο εντάσσεται η σχολική μονάδα, την υλικοτεχνική υποδομή του σχολείου και το διαθέσιμο διδακτικό χρόνο που προβλέπεται για κάθε ενότητα του συγκεκριμένου αντικειμένου. Ένας εκπαιδευτικός μπορεί να χρησιμοποιεί περισσότερες από μία μεθόδους κατά τη διάρκεια της διδακτικής πράξης, ανάλογα με τη στρατηγική που έχει αποφασίσει να ακολουθήσει στη διδασκαλία του και προκειμένου να έχει τα επιθυμητά αποτελέσματα.

Αν βρήκες χρήσιμο το άρθρο αυτό, τοτέ μπορεί να σε ενδιαφέρει κι αυτό ΕΔΩ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ Μ.Ε. “ΕΡΕΙΣΜΑ”