Ανταμοιβή και τιμωρία στην εκπαίδευση

25 Σεπ 2023

Ανταμοιβή και τιμωρία στην εκπαίδευση

Η τιμωρία είναι μια συνηθισμένη μέθοδος στην κοινωνία μας, με την αφαίρεση παιχνιδιών από ένα παιδί για κακή συμπεριφορά, με πρόστιμα σε ενήλικες για παραβάσεις κ.ο.κ. Μέσα από την τιμωρία βλέπουμε ενδεχομένως έναν τρόπο να μειώσουμε ή να αποφύγουμε εκείνες τις συμπεριφορές που δεν μας αρέσουν. Είναι όμως χρήσιμη η τιμωρία στην εκπαίδευση; Τι συνέπειες μπορεί να έχει αυτό;

Αρχές ανταμοιβής και τιμωρίας στην εκπαίδευση

Πριν συζητήσουμε τη χρησιμότητα και τις συνέπειες της τιμωρίας στην εκπαίδευση, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε την αρχή που την διέπει. Γιατί η τιμωρία ενός ατόμου μας επιτρέπει να μειώσουμε την εμφανή συμπεριφορά; Η απάντηση σε αυτή την ερώτηση προέρχεται από την εργασιακή προετοιμασία του Β. F. Skinner, ενός από τους πατέρες του συμπεριφορισμού, ο οποίος έκανε μεγάλη συμβολή στην ψυχολογία της μάθησης. Αρχές ανταμοιβής και τιμωρίας στην εκπαίδευση

Λέγεται ότι, όταν μια συμπεριφορά ενισχύεται, θα αυξήσει την πιθανότητα επανάληψης. Δηλαδή, όταν λάβουμε κάτι θετικό ως αποτέλεσμα μιας συγκεκριμένης ενέργειας, θα έχουμε την τάση να δράσουμε έτσι ξανά στο μέλλον. Με την τιμωρία συμβαίνει το αντίθετο: όταν μια συμπεριφορά τιμωρείται, θα μειώσει την πιθανότητα επανάληψής της.

Τα ευχάριστα επακόλουθα είναι οι ενισχυτές (ανταμοιβή) ενώ τα δυσάρεστα οι τιμωρίες…

• Το έργο του Skinner συνέβαλε στη διατύπωση της σπουδαιότερης αρχής αυτών των θεωριών μάθησης, ότι δηλαδή η συμπεριφορά τροποποιείται ανάλογα με τα άμεσα επακόλουθα.

• Αν οι μαθητές βρίσκουν ευχάριστο το διάβασμα των βιβλίων τότε θα διαβάζουν περισσότερο. Αν θεωρούν κάτι βαρετό ή αδυνατούν να συγκεντρωθούν τότε ή θα εγκαταλείψουν τη δραστηριότητα ή θα επιλέξουν άλλη πιο ευχάριστη.

• Τα ευχάριστα επακόλουθα είναι οι ενισχυτές ενώ τα δυσάρεστα οι τιμωρίες.

• Ενισχυτές είναι οτιδήποτε ισχυροποιεί μια συμπεριφορά.

• Η αποτελεσματικότητα του ενισχυτή πρέπει να αποδειχθεί στην πράξη.

Οι βασικές κατευθυντήριες γραμμές για να έχει επιτυχία στην πράξη η παραπάνω αρχή είναι οι ακόλουθες:

α) Αποφασίστε ποιες συμπεριφορές επιθυμείτε από τους μαθητές σας και ενισχύστε αυτές όταν εκδηλώνονται.

β) Πείτε στους μαθητές ποιες συμπεριφορές αναμένετε.

γ) Όταν επιδεικνύουν την αναμενόμενη συμπεριφορά παρέχετε την ενίσχυση, συγχρόνως όμως εξηγείστε γιατί τους ενισχύετε.

δ) Ενισχύστε την κατάλληλη συμπεριφορά το συντομότερο αμέσως μετά από την εμφάνισή της.

Κατηγορίες ενισχυτών

1. Αυτοενίσχυση. Οι μαθητές μπορεί να εκπαιδευτούν να αυτοενισχύονται επαινώντας τον εαυτό τους.

2. Έπαινος. Οι λεκτικοί έπαινοι έχουν αποτέλεσμα, μπορεί όμως και με ένα νεύμα, μια χειρονομία, να μεταδοθεί ο έπαινος.

3. Προσοχή. Η προσοχή ενός ενήλικα ή ενός προσώπου που εκτιμούν μπορεί να προσφέρει στο μαθητή την προσοχή που επιζητά.

4. Βαθμοί και αναγνώριση (πιστοποιητικά επίδοσης). Οι βαθμοί μπορούν να έχουν αποτέλεσμα τόσο για την παροχή θετικής ανατροφοδότησης, όσο και επιβράβευσης από τους γονείς.

5. Ενίσχυση στο σπίτι. Εκπαιδευτικοί και γονείς μπορούν να συνεργαστούν ώστε να διαμορφώσουν ένα κοινό πρόγραμμα παροχής ενισχύσεων στο σπίτι, με κριτήρια συμπεριφοράς ή επίδοσης.

6. Υλικοί ενισχυτές. Μπορούν να κερδίζουν κάποια προνόμια για μια καλή επίδοση.

Τιμωρίες

Τα επακόλουθα που μειώνουν μια συμπεριφορά είναι οι τιμωρίες, όμως κι εδώ όταν βλέπουμε ότι η τιμωρία δεν μειώνει τη συμπεριφορά αλλά αντιθέτως την ενισχύει, πρέπει να αναλυθεί η συμπεριφορά ώστε να σχεδιαστεί ο κατάλληλος τρόπος αντιμετώπισής της.

“Η τιμωρία παρουσίασης είναι η χρήση δυσάρεστων επακόλουθων.”

Τιμωρία και η αποτελεσματικότητά της

• Η τιμωρία δεν απαλείφει αλλά καταστέλλει προσωρινά την ανεπιθύμητη συμπεριφορά, η οποία μπορεί να επαναληφθεί μόλις απομακρυνθεί η απειλή της τιμωρίας.

• Συχνά η τιμωρούμενη συμπεριφορά μπορεί να αντικατασταθεί από άλλη χειρότερη.

• Επίσης, η τιμωρία μπορεί να προκαλέσει άλλες δυσάρεστες καταστάσεις, όπως φοβίες, άγχη, επιθετική συμπεριφορά.

• Αντί της τιμωρίας προτείνεται αλλαγή των καταστάσεων και των προϋποθέσεων, ενίσχυση της επιθυμητής και αγνόηση της ανεπιθύμητης συμπεριφοράς.

Στα Φροντιστήρια “Έρεισμα” προσπαθούμε να γνωρίζουμε όσο καλύτερα γίνεται τα ενδιαφέροντα των μαθητών και οτιδήποτε μπορεί να λειτουργήσει ως ενισχυτής στη διαμόρφωση της επιθυμητής συμπεριφοράς. Παρέχουμε όσο το δυνατόν περισσότερα και άμεσα βιώματα επιτυχίας, ελαττώνοντας τα βιώματα αποτυχίας. Στο Έρεισμα, θεωρούμε πως το χαμόγελό μας, η αγκαλιά μας και η αγάπη μας για τα παιδιά μειώνουν τις άσχημες συμπεριφορές και βοηθούν στο να αναδείξουν την καλύτερη πλευρά του χαρακτήρα των παιδιών.

Αν σας άρεσε το παραπάνω άρθρο, τότε μπορεί να σας ενδιαφέρει κι αυτό ΕΔΩ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ Μ.Ε. “ΕΡΕΙΣΜΑ”